آیات و احادیث «علم، دانش، معرفت، سواد، جهل، نادانی»

❤️ ابی جعفر علیه السلام

لَوْ أُتِيتُ بِشَابٍّ مِنْ شَبَابِ الشِّيعَةِ لَا يَتَفَقَّهُ لَأَدَّبْتُهُ.

🔷 امام باقر علیه السلام

اگر جوانی از جوانان شیعه را بیابم که به دین‌شناسی نمی‌پردازد، وی را ادب می‌کنم.

❤️ رسول الله صلی الله علیه و آله

فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَىٰ سَائِرِ النُّجُومِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ.

🔷 پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

برتری عالم بر عابد همچون برتری ماه شب چهاردهم بر دیگر ستارگان است.

❤️ رسول الله صلی الله علیه و آله

مَنْ لَمْ يَصْبِرْ عَلَىٰ ذُلِّ التَّعَلُّمِ سَاعَةً بَقِيَ فِي ذُلِّ الْجَهْلِ أَبَداً.

🔷 پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

هر كس بر خوارى ساعتى دانش آموختن صبر نكند، براى هميشه در خوارى نادانى بماند.

❤️ ابی الحسن الرضا علیه السلام

رَحِمَ اللهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا قُلْتُ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلاَمِنَا لَاتَّبَعُونَا.

🔷 امام رضا علیه السلام

خداوند، رحمت كند آن بنده‌اى را كه امر ما را زنده كند!». گفتم: چگونه امر شما را زنده كند؟ فرمود: «علوم ما را فراگيرد و به مردم بياموزد، كه اگر مردمْ زيبايى‌هاى گفتار ما را مى‌دانستند، از ما پيروى مى‌كردند».

❤️ أمیرالمؤمنین علیه السلام

الْجَاهِلُ يَسْتَوْحِشُ مِمَّا يَأْنَسُ بِهِ الْحَكِيمُ‏.

🔷 امام علی علیه السلام

نادان، از آنچه دانا بدان انس مى‌گيرد، گريزان است.

❤️ أمیرالمؤمنین علیه السلام

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْيَبْدَأْ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ، وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِهِ.

🔷 امام علی علیه السلام

هر که خود را پیشوای مردم قرار می‌دهد، باید پیش از تعلیم دیگران، خود را تعلیم دهد و باید پیش از آنکه با زبانش تأدیب کند با کردارش تأدیب نماید.

❤️ الإمام الباقر علیه السلام

الْجُهَّالُ يُعْجِبُهُمْ حِفْظُهُمْ لِلرِّوَايَةِ وَ الْعُلَمَاءُ يَحْزُنُهُمْ تَرْكُهُمْ لِلرِّعَايَةِ.

🔷 امام باقر علیه السلام

مردمان نادان از اين كه روايت حفظ داشته باشند شاد مى‌شوند و دانشمندان از ترك پايبندى بدان اندوهگين مى‌شوند.

❤️ الله عز و جل

وَ إِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا ۚ أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَىٰ عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿۲۱﴾

🔷 خداوند متعال

و چون به آنان گویند: از آنچه خدا نازل کرده است، پیروی کنید، می گویند: [پیروی نمی کنیم] بلکه ما از آنچه پدرانمان را بر آن یافته ایم، پیروی می کنیم. آیا [کورکورانه از گذشتگان پیروی می کنند] و هرچند که شیطان آنان را با این پیروی به عذاب فروزان دعوت کند؟!

❤️ الله عز و جل

وَ إِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا ۗ أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَ لَا يَهْتَدُونَ ﴿۱۷۰﴾

🔷 خداوند متعال

و هنگامی که به آنان [که مشرک و کافرند] گویند: از آنچه خدا نازل کرده پیروی کنید، می گویند: نه، بلکه از آیینی که پدرانمان را بر آن یافتیم، پیروی می کنیم. آیا هر چند پدرانشان چیزی نمی فهمیدند و راه [حق را به سبب کوردلی] نمی یافتند [باز هم کورکورانه از آنان پیروی خواهند کرد؟!]

❤️ الله عز و جل

إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ مَا هَـٰذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ ﴿۵۲﴾ قَالُوا وَجَدْنَا آبَاءَنَا لَهَا عَابِدِينَ ﴿۵۳﴾

🔷 خداوند متعال

[یاد کن] زمانی را که به پدرش و قومش گفت: این مجسمه هایی که شما ملازم پرستش آنها شده اید، چیست؟ (52) گفتند: پدرانمان را پرستش کنندگان آنها یافتیم [لذا به پیروی از پدرانمان آنها را می پرستیم!!] (53)

❤️ الإمام الکاظم علیه السلام

يَا هِشَامُ‌، قَلِيلُ الْعَمَلِ مِنَ الْعَالِمِ مَقْبُولٌ مُضَاعَفٌ‌، وَ كَثِيرُ الْعَمَلِ مِنْ أَهْلِ الْهَوىٰ وَ الْجَهْلِ مَرْدُودٌ.

🔷 امام کاظم علیه السلام

ای هشام! اعمال اندک دانشمند، چند برابر پذیرفته می شود و اعمال زیاد هواپرستان و نادانان، پذیرفته نمی گردد.

❤️ الله عز و جل

... إِنَّمَا يَخْشَى اللهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ ... ﴿۲۸﴾

🔷 خداوند متعال

از بندگان خدا فقط دانشمندان از او می ترسند.

❤️ الله عز و جل

... فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿۴۳﴾

🔷 خداوند متعال

اگر نمی دانید از اهل دانش و اطلاع بپرسید.

❤️ الإمام المجتبی علیه السلام

عَجَبٌ‌ لِمَنْ‌ يَتَفَكَّرُ فِي مَأْكُولِهِ‌ كَيْفَ‌ لَا يَتَفَكَّرُ فِي مَعْقُولِهِ،‌ فَيُجَنِّبُ‌ بَطْنَهُ‌ مَا يُؤْذِيهِ‌، وَ يُودِعُ‌ صَدْرَهُ‌ مَا يُرْدِيهِ‌!

🔷 امام حسن مجتبی علیه السلام

در شگفتم از كسى كه دربارۀ خوراك جسم خود مى‌انديشد چگونه دربارۀ خوراك فكر خود نمى‌انديشد؟ شكمش را از آنچه زيانبار است پرهيز مى‌دهد، اما در سينۀ خود چيزهايى مى‌سپارد كه مايۀ نابوديش مى‌شود.

❤️ الإمام الصادق علیه السلام

الْعَامِلُ عَلَىٰ غَيْرِ بَصِيرَةٍ كَالسَّائِرِ عَلَىٰ غَيْرِ الطَّرِيقِ لَا يَزِيدُهُ سُرْعَةُ السَّيْرِ إِلَّا بُعْداً.

🔷 امام صادق علیه السلام

کسى كه بدون بينش و آگاهى عمل كند، همچون كسى است كه در بيراهه رود. او هر چه بيشتر بشتابد [از راه اصلى] دورتر مى شود.

❤️ الإمام الصادق علیه السلام

إِنَّ الْعَالِمَ إِذَا لَمْ يَعْمَلْ بِعِلْمِهِ زَلَّتْ مَوْعِظَتُهُ عَنِ الْقُلُوبِ كَمَا يَزِلُّ الْمَطَرُ عَنِ الصَّفَا.

🔷 امام صادق علیه السلام

هرگاه عالم به علمش عمل نكند، [اثر] موعظه اش از دل ها زايل مى شود؛ آن چنان كه باران از روى سنگ صاف مى لغزد.

❤️ الإمام الباقر علیه السلام

الْعِلْمُ مَقْرُونٌ إِلَى الْعَمَلِ فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ وَ مَنْ عَمِلَ عَلِمَ وَ الْعِلْمُ يَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَإِنْ أَجَابَهُ وَ إِلَّا ارْتَحَلَ عَنْهُ.

🔷 امام باقر علیه السلام

علم و عمل به هم بسته شده اند. بنا بر اين، هر كه بداند عمل كند و هر كه عمل كند بداند. علم، عمل را صدا مى زند، اگر پاسخش داد مى ماند و الا مى رود.

❤️ الإمام الصادق علیه السلام

مَن تَعَلَّمَ لِلَّهِ و عَمِلَ لِلَّهِ و عَلَّمَ لِلَّهِ دُعِيَ في مَلَكوتِ السَّماواتِ عَظيما، فقيلَ: تَعَلَّمَ لِلَّهِ، و عَمِلَ لِلَّهِ، و عَلَّمَ لِلَّهِ!

🔷 امام صادق علیه السلام

هر كه براى خدا علم بياموزد و براى خدا [به آن] عمل كند و براى خدا به ديگران آموزش دهد، در ملكوت آسمانها از او به بزرگى ياد شود و گفته آيد: براى خدا آموخت، براى خدا عمل كرد و براى خدا آموزش داد!

❤️ رسول الله صلی الله علیه و آله

أَشَدُّ مِنْ يُتْمِ الْيَتِيمِ الَّذِي انْقَطَعَ عَنْ أَبِيهِ، يُتْمُ يَتِيمٍ انْقَطَعَ عَنْ إِمَامِهِ وَ لَا يَقْدِرُ عَلَى الْوُصُولِ إِلَيْهِ، وَ لَا يَدْرِي كَيْفَ حُكْمُهُ فِيمَا يُبْتَلَىٰ بِهِ مِنْ شَرَائِعِ دِينِهِ. أَلَا فَمَنْ كَانَ مِنْ شِيعَتِنَا عَالِماً بِعُلُومِنَا وَ هَذَا الْجَاهِلُ بِشَرِيعَتِنَا الْمُنْقَطِعُ عَنْ مُشَاهَدَتِنَا يَتِيمٌ فِي حِجْرِهِ، أَلَا فَمَنْ هَدَاهُ وَ أَرْشَدَهُ وَ عَلَّمَهُ شَرِيعَتَنَا كَانَ مَعَنَا فِي الرَّفِيقِ الْأَعْلَىٰ.

🔷 پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

سخت تر از یتیمی کسی که پدرش از دنیا رفته است، يتيمى كسى است كه از امام خود بريده شده و توان دسترسى به او را ندارد و حكم مسائل دينى مورد ابتلايش را نمى داند. بدانيد كه هر كس از شيعيان ما به علوم ما آگاه باشد، اين شخصى كه به شريعت ما آگاه نيست و دسترسى به ما ندارد، [همچون] يتيمى است در دامان او. بدانيد كه هر كس او را هدايت و ارشاد كند و شريعت و احكام ما را به او بياموزد، در جمع بهشتيان برين با ما خواهد بود.

❤️ رسول الله صلی الله علیه و آله

الْمُؤْمِنُ إِذَا مَاتَ وَ تَرَكَ وَرَقَةً وَاحِدَةً عَلَيْهَا عِلْمٌ تَكُونُ تِلْكَ الْوَرَقَةُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ سِتْراً فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّارِ وَ أَعْطَاهُ اللهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَىٰ بِكُلِّ حَرْفٍ مَكْتُوبٍ عَلَيْهَا مَدِينَةً أَوْسَعَ مِنَ الدُّنْيَا سَبْعَ مَرَّاتٍ.

🔷 پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

هر گاه مؤمن بميرد و يك برگه كه روى آن علمى نوشته شده باشد از خود بر جاى گذارد، روز قيامت آن برگه پرده ميان او و آتش مى شود و خداوند تبارك و تعالى به ازاى هر حرفى كه روى آن نوشته شده، شهرى هفت برابر پهناورتر از دنيا به او مى دهد.